به گزارش رودآور به نقل از خبرگزاری مهر؛ ایران در منطقه‌ای قرار دارد که تقریباً ۶۰ تا ۷۰ درصد آن گرم و خشک محسوب می‌شود و دو بیابان بزرگ در مقیاس‌های جهانی دارد که بهره‌برداری نکردن صحیح از آن‌ها و چرای مراتع توسط دام‌ها، قطع درختان در شهرهای حاشیه‌ای، جاده‌سازی همچنین خشک‌سالی‌های مستمر در سال‌های اخیر آن‌ها را گسترش داده است.

بر اساس بررسی‌ها بیابان‌ها اصلی‌ترین منشأ ریز گردها است که این روزها به معضلی برای بسیاری از استان‌های مختلف کشور ازجمله همدان تبدیل‌شده است.

طی مشاهدات و آنچه از سفر به نقاط مختلف استان به دست می‌آید، در سال‌های گذشته هرسال دشت‌ها خشک‌تر و باغ‌ها بی روح‌تر شده است و واقعیت این است که خشک‌سالی اخیراً استان همدان را تحت تأثیر خود قرار داده و مدتی است هجوم ریز گردها بلای جان شهروندان شده که به‌خصوص در روزهای گرم سال این موضوع بیش از گذشته خود را نشان می‌دهد.

بیابانی شدن همدان حتی موجب شده کشت محصولات موردنیاز برای تأمین نیازهای افراد و سلامت آن‌ها به مخاطره بیفتد و خساراتی گریبان گیر کشاورزی همدان شود.

پوشش گیاهی عجین شده و مردم در این خصوص باید دغدغه مند باشند

کارشناس منابع طبیعی استان همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه منابع طبیعی مقوله‌ای عمومی است که منافعش برای عموم است و زندگی می‌بخشد، عنوان کرد: مردم باید در حفاظت از منابع طبیعی کوشا باشند چراکه شادابی و طراوت با پوشش گیاهی عجین شده و مردم در این خصوص باید دغدغه مند باشند.

امیر حسین پور بابیان اینکه تغییرات اقلیمی آب‌وهوا، کمبود آب شیرین و بیابان از مهم‌ترین مشکلاتی است که جهان با آن روبروست، بیان داشت: کم شدن پوشش گیاهی و تغییر الگوی فصل در همدان کاملاً مشهود است و با پدیده کاهش پوشش گیاهی مواجهیم که موجب بیابان‌زایی می‌شود.

وی گفت: درحالی‌که در ۱۰ سال پیش میزان بیابان‌ها در استان همدان به دو تا سه هزار هکتار شوره‌زار می‌رسید، اکنون ۶۵ هزار هکتار از استان همدان در معرض بیابانی شدن است که  از دشت قهاوند تا منطقه شیرین سو را دربرمی گیرد.

اراضی مرغوب دشت‌های قهاوند، فامنین، کبودرآهنگ و ملایر در چند سال اخیر به علت بروز پدیده خشک‌سالی و مهم‌تر از آن مداخلات بشری و دست‌اندازی عوامل انسانی به منابع طبیعی به بیابان تبدیل‌شده‌اند وی اضافه کرد: اراضی مرغوب دشت‌های قهاوند، فامنین، کبودرآهنگ و ملایر در چند سال اخیر به علت بروز پدیده خشک‌سالی و مهم‌تر از آن مداخلات بشری و دست‌اندازی عوامل انسانی به منابع طبیعی به بیابان تبدیل‌شده‌اند.

حسین پور بابیان اینکه به دلیل چرای بیش‌ازحد دام‌ها، اراضی ملی دچار فرسایش شدید شده که تأثیر زیادی در افزایش ریز گردها داشته است، گفت: ‌درختکاری در سطوح مختلف، حفظ مراتع و پوشش‌های گیاهی،   ایجاد کمربند سبز در اطراف شهرها و کنترل منابع آبی از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با بیابان‌زایی و پدیده ریز گردهاست.

وی بیان کرد: به‌طور حتم حذف چرای مازاد دام از مراتع تأثیر مثبت در کاهش روند بیابانی شدن مراتع دارد که نمونه عینی آن را در دشت قهاوند شاهد هستیم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز در همین خصوص در گفتگو با مهر بابیان اینکه تغییر آب‌وهوا، بیابانی شدن و از دست رفتن آب‌های شیرین از چالش‌های مهمی هستند که دنیا را تهدید می‌کند، گفت: این عوامل در تخریب زمین مؤثر هستند.

ریشه ریز گردها و گردوغبار در مناطق خشک و نیمه‌خشک است

اسفندیار خزائی به وجود ریز گردها در آسمان استان همدان طی چند هفته اخیر اشاره کرد و بابیان اینکه ریشه ریز گردها و گردوغبار در مناطق خشک و نیمه‌خشک است، گفت: اگر ذرات خاک رطوبت خود را از دست بدهند ساختمان خاک تخریب و ذرات خاک از هم جداشده و درنتیجه آلودگی هوا ایجاد می‌شود بنابراین حفظ پوشش گیاهی مناطق به کاهش ریز گردها کمک می‌کند.

خزائی با اشاره به اینکه چرای زودرس و چرای بیش‌ازاندازه به مراتع ضربه زده و درنهایت ایجاد ریز گردها و گردوغبار را به دنبال دارد، عنوان کرد: ضرر و زیان ریز گردها در درختان بلوط زاگرس به‌وضوح دیده می‌شود کما اینکه درختان بلوط استان همدان نیز از این ضرر و زیان‌ها مستثنا نیستند.

وی آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها را نیز یکی دیگر از دلایل نابودی پوشش گیاهی برشمرد و گفت: میزان آتش‌سوزی‌های مراتع استان همدان در سال‌ جاری کاهش داشته است.

۶۵ هزار هکتار از اراضی همدان در حال بیابانی شدن است

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بابیان اینکه در استان همدان ۶۵ هزار هکتار از اراضی همدان در حال بیابانی شدن است، عنوان کرد: احیای اراضی مستعد بیابانی شدن در حال پیگیری است.

خزائی بابیان اینکه ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار دارد که این موضوع در ایجاد ریز گردها تأثیر گذاشته است، گفت: برخی کویرها را خودمان ایجاد کرده‌ایم و با اقلیم نمی‌توان مقابله کرد بلکه باید با آن تعامل و همزیستی داشت.

۳۰ درصد مبادی تولید ریز گرد در داخل استان همدان است

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان همدان نیز در این خصوص بابیان اینکه بر اساس برآوردها و پژوهش‌های استانی، فرا استانی و منطقه‌ای ۳۰ درصد مبادی تولید ریز گرد در داخل استان همدان است، افزود: مقوله ریز گردها بحرانی است که به مشکل آلودگی هوا اضافه‌شده و سلامت و زندگی افراد جوامع را به خطر انداخته است.

محمدرضا محمدی چاره‌اندیشی درزمینهٔ مواجهه با زیر گردها را از مهم‌ترین وظایف مردم و مسئولان اعلام کرد و گفت: نامهربانی با طبیعت و غفلت همگانی موجب بروز پدیده‌های امروزی شده و دولت در مدت کوتاه و با شیوه‌های ضربتی قادر به حل آن نیست.

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان همدان با اشاره به وضعیت تالاب آق‌گل و بابیان اینکه ۷۰ درصد مساحت این تالاب در ملایر واقع است، عنوان کرد: از سال ۸۸ این تالاب در دل بحران قرار داشت اما تاکنون اقدامی برای حفاظت از آن صورت نگرفته است.

وی شرکت آب منطقه‌ای را مسئول برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در این ناحیه معرفی کرد و گفت: آب منطقه‌ای می‌توانست زودتر از این‌ها نسبت به مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز اطراف تالاب اقدام کند.

وی با تأکید بر لزوم مشارکت همه دستگاه‌های متولی در حراست از محیط‌زیست گفت: کنترل چرای دام عشایر ورودی به استان در از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه و افزایش ریز گردها تأثیر دارد و باید توسط نیروهای نظامی و انتظامی کنترل شود.

همدان به ۱۰ ایستگاه پایش محیط‌زیست نیاز دارد

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان همدان از وجود ۵ ایستگاه پایش این سازمان در استان همدان خبر داد و افزود: این تعداد در قیاس با دیگر استان‌ها خوب است اما در استان به ۱۰ ایستگاه پایش محیط‌زیست نیاز داریم.

وی از افزایش آلودگی هوای همدان در دو سال اخیر خبر داد و عنوان کرد: در شرایطی که در استان‌های هم‌جوار مانند کرمانشاه و کردستان با میزان آلودگی کمتری مواجهیم، استان وضعیت بدتری نسبت به آن‌ها داشته که این مطلب نیازمند بررسی و انجام پژوهش است.

محمدی توقع اینکه محیط‌زیست مشکل ریز گردها را حل کند غیرواقعی دانست و عنوان کرد: حل این مشکل با برنامه‌ریزی‌های درازمدت و افزایش سطح اخلاق اجتماعی امکان‌پذیر است.

باید راه تعامل با پدیده ریز گردها را ایجاد کرد

مدیرکل هواشناسی استان همدان نیز در این خصوص در گفتگو با مهر با اشاره به اینکه باید راه تعامل با پدیده ریز گردها را ایجاد کرد، گفت: در صورت ایجاد تعامل می‌توان از تشدید ریز گردها جلوگیری کرد.

سعید باقری با تأکید برافزایش تعامل با اقلیم منطقه‌ای، یادآور شد: باوجود کشورهای کویری مانند عراق در غرب کشور با هر وزش باد گردوخاک وارد کشور خواهد شد.

باقری بابیان اینکه اکثر گردوغبارها منشأ خارجی دارند، اظهار داشت: منشأ گردوغبار هفته گذشته در همدان، مرکز کشور بود که شرق همدان و همدان را درگیر کرد.

باقری خشکی مناطق مرکزی و غربی کشور را مهم‌ترین مراکز تولید گردوغبار معرفی کرد و گفت: کشور ما با مناطق خشک و بیابانی محدودشده و با حرکت باد ذرات ریز خاک از زمین بلند می‌شود و تولید گردوغبار می‌کند.

وی لزوم برنامه‌ریزی برای هر پدیده را مورد تأکید قرارداد و عنوان کرد: پایش ریز گردها در ایستگاه‌های هواشناسی انجام و به‌منظور پیش‌بینی‌های دقیق ملی و منطقه‌ای و جهانی اطلاعات دریافتی آن‌ها مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

مدیر دفتر حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای همدان نیز بابیان اینکه ۷۰ درصد وسعت تالاب آق‌گل در استان همدان قرار دارد اما عمده آب وارده به این تالاب از استان مرکزی است، گفت: باید حق‌آبه این تالاب هم از همدان و هم از استان مرکزی تأمین شود.

دستور پلمب چاه‌های غیرمجاز اطراف تالاب آق‌گل صادرشده است

داوود شاهسوند با تأکید بر اینکه به دلیل عدم وجود رودخانه‌های دائمی باید تالاب‌ها را با شرایط موجود حفظ کنیم، یکی از راه‌های حفظ تالاب‌ها را تقویت آب‌های زیرزمینی عنوان کرد و افزود: در راستای تقویت آب‌های زیرزمینی دستور پلمب چاه‌های غیرمجاز اطراف تالاب آق‌گل صادرشده است.

وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد در حوالی تالاب آق‌گل علت اصلی خشک شدن این تالاب است وی بابیان اینکه بهره‌برداری از چاه‌های غیرمجاز تأثیر مهمی در خشک شدن تالاب آق‌گل داشت، عنوان کرد: وجود چاه‌های غیرمجاز متعدد در حوالی تالاب آق‌گل علت اصلی خشک شدن این تالاب است که شرکت آب منطقه‌ای در حوزه برخورد با چاه‌های غیرمجاز ۲۵ چاه را در راستای حفظ آب‌های زیرزمینی و درنتیجه حفظ تالاب پلمب و مسدود کرده است.

شاهسوند با اشاره به اینکه اگر تالاب‌ها حفظ نشوند افزایش ریز گردها حتمی است، گفت: کشورهای همسایه و تالاب آق‌گل ازجمله کانون‌های ریز گرد محلی استان همدان است.

شاهسوند تأکید کرد: اگر رطوبت خاک را بگیریم پدیده ریز گردها تشدید می‌شود بنابراین باید با حفظ آب‌های زیرزمینی مانع بلند شدن خاک در اثر وزش باد شد.

رئیس مدیریت بحران و کاهش مخاطرات بخش کشاورزی استان همدان نیز در این خصوص بابیان اینکه بخش کشاورزی اولین بخشی است که از ایجاد ریز گردها دچار ضرر و زیان می‌شود، عنوان کرد: ریز گردها در تیرماه و خردادماه سال گذشته به بخش تولیدات کشاورزی استان همدان ۲۷ میلیارد تومان خسارت وارد کردند.

احد ظفری بابیان اینکه استفاده از روش‌های نیمه آبیاری نقش مهمی در کاهش ریز گردها دارد، به ساماندهی کانال‌های آبی انحرافی در برخی از شهرستان‌ها اشاره کرد و گفت: تاکنون ۱۶۵ کیلومتر از کانال‌های آبی فرعی در شهرستان نهاوند ساماندهی شده است.

خشک‌سالی و بیابانی شدن دشت‌ها پایه بروز پدیده گردوغبار در همدان است

وی بابیان اینکه خشک‌سالی و بیابانی شدن دشت‌ها پایه بروز پدیده گردوغبار در همدان است، گفت: جهاد کشاورزی در این راستا سیستم‌های آبیاری تحت‌فشار را در استان راه‌اندازی کرده است.

رئیس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با اشاره به اینکه مسئله بحران آب به‌واسطه کشت‌های پر آب‌بر ایجادشده بود، عنوان کرد: راندمان آبیاری در این مزارع به ۹۰ درصد رسیده و کاهش محسوسی در مصرف آب کشاورزی استان همدان مشاهده می‌شود.

کارشناس مسئول کنترل کیفی هوا در دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز بابیان اینکه در روزهای آلوده میزان مراجعه به مراکز درمانی استان همدان افزایش می‌یابد، گفت: ارتباط معناداری بین آلودگی هوا و سلامت مردم جامعه وجود دارد.

مقدار زیادی از مواد شیمیایی و املاح سنگین و نمک‌ها در ریزگردها وجود دارد مهدی خدابخشی با تأکید بر اینکه بررسی‌های انجام‌شده بر روی ریز گردها نشان می‌دهد که مقدار زیادی از مواد شیمیایی و املاح سنگین و نمک‌ها در این ذرات وجود دارد، گفت: براین اساس دانشگاه علوم پزشکی در مواقع آلودگی و بروز پدیده گردوغبار در استان توصیه‌هایی به شهروندان دارد.

وی بابیان اینکه بحران ریز گردها جزء بحران‌های کوتاه‌مدت نیست که بتوان به‌راحتی آن را پنهان کرد، گفت: متأسفانه اقدامات انجام‌گرفته در راستای مقابله با آلودگی هوا و ریز گردها کافی نبوده است.

آنچه مسلم است اینکه نباید از یاد برود که ایران ازنظر توسعه بیابان در ردیف ۵ کشور نخست جهان قرار دارد به‌طوری‌که روزانه ۴۰ هکتار اراضی جنگل تخریب و به بیابان تبدیل می‌شود و فرسایش خاک در کشور ما سالانه ۱۵.۱۶ تن در هکتار است و حتی برخی از کارشناسان منابع طبیعی این آمار را ۲۰ تن هم ذکر می‌کنند.

در این میان آنچه مسئولان و کارشناسان منابع طبیعی به آن اتفاق‌نظر دارند فرسایش خاک و در معرض خطر بودن بخش وسیعی از اراضی استان همدان است که در معرض بیابان شدن قرار دارند بنابراین باید قبل از وقوع این اتفاق فکر چاره بود.