به گزارش رودآور به نقل از خبرگزاری فارس از همدان، یکی از رؤیاهای نگارنده همواره این بوده که روزی جشن رایگان عروسی جوانان در برخی مساجد برگزار شود و هم مدعوان بنابر حال و هوای مسجد روحیات معنوی پیدا کرده و جشنی متعادل و مناسب را برگزار کنند هم متولیان اجازه دهند مساجد چهره‌ای شاد و در دسترس پیدا کنند.

کسانی از اساس با این سخن مخالف‌اند و چنین مراسمی را تضعیف‌کننده جایگاه مسجد می‌دانند چراکه آن‌ها اعتقاد دارند سرشت برخی محافل به سمت امور غیرشرعی می‌رود و برگزاری مراسمی از قبیل عروسی شأن مساجد را خدشه‌دار می‌کند با این‌ حال اما در برخی مساجد این کار انجام‌شده و می‌شود و حتی تدارکات عقد و سایر ملزومات هم در زیرزمین مسجد فراهم می‌آید و تاکنون هم نشنیده‌ایم مورد حادی در این زمینه رخ‌داده باشد بلکه در واقع این هنر متولیان آن مسجد و وسعت نظر و مشرب جذب‌کننده آن‌ها در تعامل با عموم مردم را نشان می‌دهد.

طرفداران رونق اجتماعی مساجد با تأکید بر لزوم احیای کارکردهای محله‌ای آن وجود مساجد را در ارتباط با محله‌ای می‌بینند که مسجد در آن قرار گرفته و منبعث از نگاهی که اماکن دینی را در خدمت انسان تعریف می‌کند اعتقاد دارند در نهایت آدم‌ها با همه بدی‌ها و خوبی‌هایشان باید در ذیل مساجد به‌ عنوان خانه‌های احیای شعائرالله قرار بگیرند چنانکه در گذشته تقریباً در بسیاری محلات چنین وضعیتی وجود داشت و مردم خود به‌ نوعی امور مساجد را تولیت کرده در ایام شادی و عزا اقدام به آب و جاروب محلات و یا استقرار گلدان و چراغانی و نصب پرچم کرده همچنین خود مردم روحانی موردنظر خویش را برای مسجد دعوت می‌کردند و مداح و کلیددار مسجد هم باز یکی از اهل محل به انتخاب مردم بود.

امروزه اما به‌ هرحال شرایط فرق کرده و چند مجموعه و دستگاه با سازوکاری مشخص تولیت امور مساجد و برنامه‌های مختلف نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن را بر عهده دارند و گاه کمک‌ها و اعتباراتی هم از دولت یا شوراهای شهر به مراسم و ساخت‌وسازهای مرتبط با مساجد صورت می‌گیرد.

در این شرایط برخی مساجد بسیار پررونق هستند و روحانیونی هستند که همواره منابر آنها بسیار شلوغ بوده و نمازها با جمعیتی آکنده در آن برگزار می‌شود به‌ ویژه در ایامی از سال شاهد مراسم پروپیمان اعتکاف یا عزاداری اباعبدالله(ع) هستیم اما کمتر مسجدی وجود دارد که در سایر شئون روزمره زندگی مردم حضور داشته باشد ارتباط بین امامان جماعت مسجد و مردم محلات بعضاً پررنگ نیست و تو گویی هر دو طرف ماجرا کاری رسمی را در زمان مقرر انجام می‌دهند و بعد به سراغ امور خود می‌روند.

شاید فشردگی زمان و انبوه امور روزانه زندگی مدرن در شکل‌گیری این شرایط نقش داشته باشد چنانکه با رخ دادن حادثه‌ای بزرگ مانند جنگ تحمیلی که زندگی عادی را در مواردی تعطیل کرد افراد در مساجد حضور مستمر پیدا کردند و انواع کارها از قبیل تدارکات جبهه و اعزام نیرو و تبلیغات و... در مساجد رونق مضاعف گرفت.

قطعاً بهتر است علمای بزرگوار و کارشناسان در این زمینه نظر بدهند که واقعاً چارچوب‌های شرعی تا چه مقدار اجازه می‌دهد که در کارکردهای اجتماعی و فرهنگی مساجد تغییر ایجاد کرد تا صمیمیت و پیوستگی مسجد با زیست مردم افزون‌تر شود و به‌ عنوان‌ مثال کاسب و دانش‌آموز و خانه‌دار و پزشک هر یک به‌نوعی امور دینی و مسائل زندگی خود را در مسجد و افراد مرتبط با آن پیدا کنند و نقش مساجد تنها به ایام خاص محدود نباشد.

به اعتقاد نگارنده هرچند ایجاد ساختارهای جدید در کشاندن جوانان و نوجوانان به مسجد مؤثر بوده اما هر ساختار و تشکلی اگر در بطن نیازهای جامعه تعریف شود هم روان‌تر کار خواهد کرد هم ضریب نفوذ و عمق بیشتری در طول زیست اجتماعی خواهد داشت و از این نظر به‌عنوان‌ مثال خوب است علما و صاحب‌نظران به‌طور دقیق حد و حدود شرعی حجاب برای حضور در مسجد را مشخص کنند تا افرادی با کمترین شائبه بدحجابی خود را از حضور در مراسم معنوی محروم ندانند.

به‌ هر حال از افتخارات فقه شیعه پویایی آن است و قطعاً احکام متناسب با نیاز روز و اقتضائات جدید، قابلیت تفسیر و تبیین و حتی تغییر دارند و مناسب است در این زمینه در حیطه نظری مطالعات جدی‌تری شکل بگیرد که رابطه مردم و مساجد را محکم‌تر سازد و در عین حال به شأن امور عبادی و اعتقادی مسجد هم لطمه وارد نشود.

در جریان انقلاب اسلامی مساجد پایگاه‌هایی برای بسیج عمومی مردم و روشنگری محسوب می‌شد و با وقوع انقلاب جایگاه نماز و به‌ویژه نماز جماعت از طریق مساجد احیا شد.

حمله به مسجد گوهرشاد در زمان رضاشاه و کشتار مردم، به توپ بستن حرم امام رضا(ع) توسط روس‌ها و همچنین حمله و به آتش کشیدن مسجد جامع کرمان و کشتار مردم نشانگر اهمیت مسجد در مبارزات انقلاب و استفاده از مساجد به‌ عنوان سنگر مبارزه بود چنانکه در همدان نیز برخی مساجد و ائمه جماعات آن نقش کلیدی در بسیج عمومی مردم داشتند.

 در زمینه‌ مسائل اجتماعی، مسجد در اوایل ظهور انقلاب، پایگاه ترغیب و تحریک مردم برای همکاری و همیاری در زمینه‌های مختلف بود. در مسجد بسیاری از مشکلات اجتماعی جامعه، با همکاری مردم، حل می‌شد و از کارهایی که صرفاً جنبه ‌اجتماعی داشتند می‌توان به کمک‌های مردم در جریان زلزله‌ و کمک به خانواده‌هایی که سرپرست آن‌ها در زندان یا بازداشت بودند یا سازماندهی پایگاه‌های مقاومت در برابر منافقان اشاره کرد.

 در گذشته مساجد و ائمه‌ جماعات نه‌ تنها اختلافات مالی مردم را حل‌ و فصل می‌کردند، بلکه اختلافات خانوادگی و حتی قومی و محلی افراد را فیصله می‌دادند همان‌گونه که در صدر اسلام نیز مساجد محل حضور همه‌روزه مردم بودند و این‌گونه نبود که درب آن‌ها تنها در اوقاتی خاص باز باشد و افراد به جهت بیتوته در مساجد بازخواست شوند.

حتی می‌توان گفت که در تاریخ اسلام مساجد به‌ نوعی اصلی‌ترین محل تجمع‌ها و اجتماعات بوده گاه حتی افراد معترض یا دارای نظرگاه متفاوت سیاسی هم از مساجد برای بیان نظرات خود استفاده می‌کرده‌اند که این امر به‌نوعی اهمیت پوشش دادن همه سلایق اجتماع توسط کار ویژه‌های مسجد را نشان می‌دهد.

با این وصف به‌ طور قطع مساجد پس از انقلاب هم از نظر کمی رشد قابل‌ ملاحظه‌ای داشته‌اند هم به لحاظ اقبال عموم مردم و به‌ویژه نسل جوان از مهجوریت خارج شده گاه در مراسم و مناسبت‌های خاص پذیرای هزاران نفر از آحاد مردم هستند همچنین فعالیت‌های فرهنگی، تبلیغی و اعتقادی مختلفی در مساجد جریان دارد و به‌ واقع این نهاد در ترویج آموزه‌های شرع مبین اسلام و گاه حتی آموزش‌های عمومی، شهروندی، ایمنی، کتاب‌خوانی و غیره هم دارای نقش است با این‌ وجود اما همچنان جای دارد که ضریب نفوذ و سطح پوشش آحاد مختلف جامعه توسط مساجد افزایش‌ یافته و روحانیون و علمای صاحب‌نظر در حوزه نظری عوامل رونق مساجد را فراهم آورده و دولت و سایر دستگاه‌های متولی نیز امکان توسعه فیزیکی و ارتقای تجهیزات و مدت‌زمان باز بودن مساجد را وجهه همت خود قرار دهند.

عطا شعبانی راد

انتهای پیام/